JAPONGO OLERKIGINTZA

FUJIYAMA

Garai bateko Japonen (IX. mende inguruan) jendearen arteko komunikazioa (guttienez idazten zekitenen artekoa) olerki ttipien bitartez egiten zen, gehienak bi lerrotakoak. Hori gertatzen zen, batez ere, amodiozko kontuetan. Maiteleek elkarri bialtzen zizkieten olerki xinple hauek, esanahiz izkutuez beteta, mezulari, morroi edo neskame baten bitartez, eta jasotzen zituenak interpretatu behar zuen besteak esan nahi zuena, pazientzia handiz, ilusioz edo, agian, gogaitasunez beteta.

Japongo olerkigintza gizakion bihotzean dago sustraiturik. Poema hauek ez dira, inolaz ere ez, olerki intelektualak edo apaindura metaforikoez josiak, ezta ere kontsumo errezeko tresna bat:

Esna daudenen munduan nori esan nion betiko maite izango nuela?
Amets iheskorren bidetik ibiltzen naiz, nor naizen jakin gabe

Iraganaren haria galdu dugu, mundurik onenean bizi garela pentsatuz. Iraganeko aztarnak herdoilduta bezela irudikatzen ditugu. Polita izango litzateke, agian, Japongo olerki zaharren tankerako komunikazioa zabaltzea gure artean, mobilaren edo e-mailen bitartez, hau da, lagunei edota gure maitalea izatea gura dugunari mezu bat bidali nahi diegunean olerki bat idatzi, xinplea, burutsua eta erromantizismoz betea.

Ametsetan ere zaila suertatzen zait nire maitea ikustea.
Ez dakit ba lo egiten? Edo ahaztu egin zait?

AXERI BODA

Duela egun batzuk Bilboko Arriaga Antzokira joan nintzen “Axeri Boda” izeneko emankizuna ikustera. Juan Antonio Urbeltz izen nagusia da Euskal Herriko kulturan. Nik, ordea, apenas ezagutzen nuen bere lana, nahiz eta pertsona azaletik ezagutu, hilean behin etortzen baita Bilboko Kafe Antzokira saio bat zuzentzera guk, nahiko dizipulu traketsak, nahasiak zein despistatuak, dantza egiten dugun bitartean. Itxuraz oso tipo interesgarria erizten diot, edadetua baina aldi berean dotorea eta txanbelina da eta. Horregatik joan nintzen Arriagara, maisu edo koreografo bezala, hau da, benetako dantzariekin, nolakoa zen miatzera.

Ikuskizunetik atera nuen ondorioa izan zen Urbeltz ez dela koreografoa edo dantzaria soilik, zerbait askoz zabalagoa eta biziagoa erakusten digu ikuskizunean, antropologo, etnologo eta artista ere badela. Hasierako testua, dantzarien jantziak eta mugimenduak, emankizunaren egitura, Japonekiko lotura eta herrialde hartan iradokitako keinu leunak. Urbeltzek euskal kulturaren ikuspegi hedatsu eta sakona erakusten digu, iragan liluragarri batean ardaztua, olerkigintzan, mitologian eta historian sustrai sendoak ezartzen dituena. Horren emaitza ikuskizun oparo eta trinkoa da, indarrez betea, tradizioz josia, Euskal Herrian egiten diren kultur agerpen guztientzako, nere uste apalean, eredua markatzen duena. Hau da, tradizio poetikotik abiatuta, garenetik irtenda, inguruko edo urruneko aportazioak gehituz, nortasuna handitu eta munduaren aurrean erakutsi.

Ziur asko emankizun honen bidea Euskal Herriko aretoetan hasi eta bukatuko da, baina “Axeri Boda” hau gure herrialde magikoaren txartela-bisita polita izango litzateke munduaren aurrean.