BARRUKO ETSAIA

VICTOR BRAUNER

Juhak egunero borrokatu behar zuen bere barruko etsaiaren kontra, bera baitzen, dudarik gabe, zeukan areriorik handiena. Duingabetzat hartzen zuen bere burua eta hori zela eta agian, ez zen zoriontsua sentitzen. Etsaiaren lana bizitzaren alor guztietan islatzen zen: bere janzteko eran, lanean, ingurukoekin zituen harremanetan.

Ispiluaren aurrean paratzen zenean gorputz itsutsia zuela iruditzen zitzaion, huts ttipiez josia. Mutil dexentek, ordea, nahi zuten ezagutu eta xede horrekin hurbiltzen zitzaizkion, baina berak, beldurragatik edo, ez zien inolako aukerarik eskeintzen.

Barruko etsaiak etengabe seinalatzen zizkion bere gabeziak, egiten zituen akatsak eta hanka-sartzeak. Horietako batzuk aspaldi-aspalditik zetozen, urteetan zehar gainean eramandakoak, bere burmuinaren zelula-sorta misteriotsu batean umea zenetik gordeta zituenak.

Barneko lagunik ez zuen baina ustekabean kanpoko laguna topatu zuen Juhak. Étienne izeneko gizon batekin maitemindu zen espero izan gabe eta bere harridurarako, hain erakargarria ikusten zuen mutil harengan desio bizia suspertu ei zuen berak ere. Juha, guztiz ikaratuta, arnasarik hartu ezinik, ez zuen adorerik ez indarrik izan gizonaren proposamenak arbuiatzeko.

Étiennek ez zuen bion arteko maitasuna bizirik mantentzeko berebiziko gauzarik egiten. Neska ikusi ezin zuenean deitzen zion egunero, bere ahots maitagarria entzuteko. Elkarrekin zeudenean arreta handiz entzuten zuen Juhak kontatzen ziona. Ez zuen ere aukerarik galtzen Juhak zituen gauza on guztiak aipatzeko, gizonarentzat bera baitzen menduko neskarik politena. Ez zuen ulertzen nolatan neskak ez zuen orain arte bere edertasuna ediren, bere gaitasun guztiez ohartu. “Unibertsoaren zati bat zara, Juha, ortzetik eroritako izar bat. Ez al du izar batek berezko edertasunik?. Ez al da perfektua?”. Tankera honetako gauza piloa esaten zion behin eta berriz oso gertutik, kaxik belarrira.

Juharen bizitza oparoa bihurtzen da, osoa. Une majikoak bizitzen ditu, sakonak eta ahaztezinak. Honez gero etsaiaren ahotsa gero eta urrinagotik entzuten du. Badirudi alde egin duela betiko bere buruaren sakontasunetik edo inoiz ez dela bertan egon.

JIMMY ARRABIT

JIMMY ARRABIT

Jimmy Arrabit Iparraldeko musikariaren kontzertua ikusi eta entzutetik etorri berri naiz, nere herria den Basauriko Kultur Etxean.

Denbora luzea eman nuen nik garai batean Etxe honen barruan, medikuntza liburu eta apunte aspergarriak ikasten, neska bakan batzurekin ligatu nahian edota Upo eta Artanda urrineko mendiei begira, pentsamendua galduta. Eszenatokiaren gainean egonda nago ere, neure lotsatasuna alde batera utzita, garai batean antzerki pixkat egin bait nuen.

Jimmy Arrabit, euskal kanta zaharrak oinarritzat hartuta, jazzaren bidetik abiatzen da. Kanta zahar horien artean badago ere, nola edo hala dantzatzen ikasi dudan “banango” izenekoa. Hiru musikarik osatzen dute taldea, euskal kulturaren horma fin-finak gurutzatu nahian dabiltzanak.

Halere, hogei pertsona baino ez gara Arrabit ikusteko aretoan bildu, nahiz eta ezer ordaindu ez. Non egongo dira ba Basaurin bizi diren larogeita zazpi mila arima izkutuak, emakumeak zein gizonezkoak, unibertsitari gazteak edo umeak, publikoaren arteko bat, gehien txalotzen zuena hain zuzen ere, zortzi-hamar urteko haurra baitzen.

Kulturak ez du erremediorik, antza. Munduak ere erremedio gutxi. Euskal Herria, egoera ilun batean murgilduta bizi da eta gu, apurka-apurka, egunak eta urteak pasa ahala, behin etorri ginen espaziora hurreratzen gara ixileko pausu ttipiez, telebistari lotuta.

IGANDE GOIZEAN

ANTONIO LÓPEZ (Gran Vía)

Igande goizean hiriko biztanleak ez dira aurreko egunean ikusten zirenak. Gaueko txoriak bueltatu dira beren kabietara, maitaleek azken musuak uzten dituzte ohekidearen ezpainetan, egoiliar lotiak ez dira oraindik esnatu. Igandeko lehen orduetan mundua izoztutako basamortua da, non bizirik dauden lagun bakarrak diren korrikalariak, txakurra paseatzera ateratzen direnak, kolesterola jeitsi nahian dabiltzan adineko adoretsuak edo lo egin gabeko jendaldea.

Goiz altxatu naiz eta txakurrik ez dudanez, azken aldian bezalaxe, korrika egiteari ekin diot. Entrenatuez gero, karrerak luzatzen dira egunez egun eta gaur goizean espero ez nituen aurkikuntzak egiteko aukera izan dut: Frantziako bandera zuen belauntzi handia, itxita zeuden taberna ezezagunak, itsasadarrean zehar kokatutako etxe pobreak. Arnasa erritmikoki hartu bitartean hiri desberdina deskubritu dut, auzune zaharrak, ahaztuak.

Ixiltasunak estaltzen zuen dena. Baina lasaitasunez higitzen zen jendartean bazeuden ere etorkinen talde txikiak, bi, hiru edo lau pertsonarenak, hegoamerikarrak edo afrikarrak gehienbat. Hauek ere, zapatila eta praka motzak jantzi gabe, arin-arinka zebiltzan, harrapaka. Ezin izan dut imajinatu nora joango ote ziren ordu horietan, ezta presa horren zergatia. Beren mitologia zaharreko ospakizun bitxia izango zuten?. Azoka txiki batera joango ziren zeozer saldu nahian?. Edo nahiz eta arraza desberdinetakoak izan, denok amankomunean, ez ote ziren egongo gu, haien gainetik bizi garenez, ixilean gure kontrako errebolta prestatzen?.

ZAHARTUTAKO KUMEAK

ZHANG XIAOGANG

Nerabeak, pertsona helduak, atsoak bihurtzen gara haurtzaroa abandonatu baino lehen. Bizitzan zehar mugitzen gara oso inportanteak garela pentsatuz, gure zereginak munduaren sostegua direlakoan. Gure azaleko zimur guztien azpitik, haatik, haur txikiak baino ez gara, zahartutako kumeak.

Seme-alabak izaten ditugu eta haiek baino umeagoak gara. Ez gara haien gurasoak, anai-arrebak baizik, jolaskideak. Beraien kontra errietan hasten gara, beren bizitzetan gure ahultasunaren markak utziz.

Besteen kontrako gerratetan murgiltzen gara oraindik olazko ezpatak edo xaboizko balak erabiltzen ditugula pentsatuz. Baina gure kontra aritzen diren haur-soldaduak hiltzen dira benetan edo hiltzearena egiten dute, errealismo handiz, odola eta guzti, Hollywoodeko aktorerik onenak bailira.

FEMINISMOA

TAMARA DE LEMPICKA (Convalescente)

Pintada bitxia aurkitu nuen nere etxe aurrean lehengo egunean: “No a la psicopatía, no al feminismo” zioen testu harrigarriak. Ez nuen aditu egileak zer adierazi nahi izan zuen, mezu hau zeharo ulertezina iruditu baitzitzaidan.

Nik uste dut edozein emakumek, neurri batean edo bestean, feminista izan behar duela, gizarte honetan orain arte behintzat, emakumezkoek bigarren dibisio batean jokatu dutelako.

Ez nago ados, halere, gizonezkoa naizenez gero apika, berdintasunaren gaia instituzio publikoetan zuzentzen den eraz. Badirudi desberdintasun guztiak emakumezkoen kontra doazela eta hau ez da, nere eritziz, inondik inora egia. Berdintasuna zaintzen duen erakunde publiko batek egin behar duen lehenengo gauza, nere ustetan, era guztietako desberdintasunak aztertzea da, modu zientifiko batean, objektibotasunez. Eta gutxi badira ere, baliteke zenbait alorretan gizonezkoenganako desberdintasunak aurkitzea.

Gizonezkoek, adibidez, bizi-itxaropen txikiagoa dute, zazpi edo zortzi urtekoa. Baten batek esango luke, honen azalpen gisa, emakumezkoak osasuntsuagoak direla berez, konstituzioz edo gorpuzkeraz, baina hau, nere uste apalean, emakumezkoak sukaldean lan egiteko jaioak daudelaren tankerako esamolde faltsua litzateke.

Lan-istripuak gure artean, hau da gizonezkoen artean, emakumezkoen artean baino askoz maizago gertatzen dira. Badago esaterik, hau esplikatzeko, lehengo hildotik abiatuta, emakumeak adikorragoak direla?. Arrazoia ez da beste bat izango?. Orokorrean gizonezkoek egiten duten lana arriskutsuagoa dela, esaterako?.

Herenegun Mediterraneoan zehar leku batetik bestera nabigatzen zuen luxuzko itsasontzi bati buruzko dokumentala ikusi nuen telebistaz. Bikote bat zen ontziaren jabea. Gizona zen enpresaria, itsasontzitik bere negozioak kontrolatzen zituena. Galdetu ziotenean emakumeari berak zer egiten zuen, ordea, erantzuna hau izan zen: “ezer ez, bidaiatu eta ailegatzen garen portuetan gauzak erosi, nere gizonak nahi dudan guztia oparitzen dit eta”. Emakumezko bakan batzurentzat oraindik ere helburu bakarra mantendu nahi dituen gizon bat aurkitzea da, feminismoaren eta matxismoaren alde onak batuz. Eta hau ez da hain portaera bitxia, nere ustetan. Zenbat emakumek jarraituko lukete ezkonduta beren senarrak injenieriak edo abokatuak izan beharrean, kamiolariak edo langile soilak izango balira?.

Gainetik baino ez ditut aipatuko bikoteak banatzen direnean egoten diren desberdintasunak, edo teorian feminista sutsuak diren zenbait emakumeren portaera, beren helburuak lortzeko inolako arazorik ez dutenak bere aurkariak izan daitezkeen sexu berekoak gogor erasotzeko edo zapaltzeko.

Ez dut ahaztuko, haatik, desberdintasun gehienak emakumeen kontrakoak direla. Haien aurka egin behar dugu, objektibotasuna eta matxismo eta feminismoaren alde ilunak ahaztu gabe, gizonezko eta emakumezko berriak, egunetik egunera, sortuz.