ZULOAK

PIER TOFOLETTI

Zuloetan erortzen gara etengabe, gure esistentzia partxis edo oka jokuaren partida bat balitz bezala.

Bi-hiru txanda jokatu gabe, kartzela bisitatu edo bost bat atera arte mugitu ezinezko laukitxoetan erortzen gara behin eta berriro. Ez omen du zentzurik, halere, denbora guztia presondegi berean emateak, erosoa eta eguzkitsua bada ere.

Bi urte pasatu ditut lan berean. Aurrekoan, ordea, hamairu eman nituen. Betiko lagunak eta etsaiak egin ditut. Denboraz, harremanak sendotu edo usteldu egiten dira eta ahal bada, gure espetxe gozoetatik atera behar dugu beste zelda eta zoko batzuk ezagutzeko, asko dira eta mundu honetako presondegiak, zulo ederrak.

Abia gaitezen zulo desberdinetara, hiriz aldatuz, pertsonez aldatuz, nahiz eta barruko hiria beti gurekin eraman: París, Eldorado, Itaka, Oporto, Tinbuktu, Bhutan edo La Palma, azken zulora, azken erreinu misteriotsura hurreratzen garen artean.

APOSTATZEAZ

PAUL CEZANNE (The Card Players)

Ez naiz inoiz ausazko jokuetan apostatzearen edo jokatzearen aldekoa izan. Nire inguruan, ordea, badaude persona batzuk loterian, lotoan edo kafetegietako makina zaratatsu horietan dirua behin eta berriro gastatzen dutenak, patuaren zorioneko keinu baten esperoan. Kasinoan ere egonda nago zenbaitetan, begirale txunditu bat bezala, besteek ruletan, pokerrean, black-jacken edo bestelako jokuetan etorkizun oparo bat bilatzen zuten artean. Nik, bide horretatik ezer espero ez dudanez, zortea poltsikoan harrapatzeko mugimendu hauek kanpotik ikusten ditu iruzur tuntunak direlakoan, non bankak edo estatuak beti irabazten baitute, guk geuk, luzera begira behintzat, galtzen dugun artean. Bakarrik espero ahal dut zeozer norberak egindako esfortzutik, hau ere askotan loteria baino ez bada ere.

Maitasun edo laguntasun kontuetan, ordea, baita bizitzan orokorrean ere, apustuak egitearen aldekoa naiz. Ez, nik ez dut postura gehiegi egin nire bizitzan zehar arras desberdinak diren ausazko joku hauetan, zoritxarrez agian. Sari potolo bat eskuratzeko aukera izan dudan guztietan atzera-pausu bat eman dut, irabaztea Oka jokuaren espetxearen laukitxoan erortzea izango balitz bezala.

Nik uste dut pertsona bat ezagutzen dugunean, gure begietan benetan baliogarria bada edo gugan zirrara berezi bat esnarazten badu, postura sendo bat egin behar dugula, ditugun fitxa guztiak ruletaren zenbaki horretan kokatuz, bosta, zortzia edo hemeretzia izanda ere, beltza zein gorria, gainerako zenbaki guztiak ahaztuz. Horrenbeste maite dugun pertsonak, ordea, gure jarrera ezagututa, beste zenbaki batean lekutzen badu bere apustua, gurekin egoteko aukera saihestuz, nik esango nuke alde egin behar dugula zarata gehiegi sortu gabe eta berriz ere gure inguruan bilatzen hasi, hain urria den sentimendu hori, agian berriro azaleratuko ez dena, noiz agertuko zain.

AUKERA BAKAR BAT DAGOEN ARTEAN

OLIVER FÖLLMI

Harreman kontuetan, sexuzkoak, maitasunezkoak edota laguntasun hutsezkoak badira ere, bi teoria desberdin atsegin ditut, nekez adostu edo bateratu ahal direnak.

Batetik, nere ustez, hartu-eman batek aurrera egin behar badu, partaide bakoitzak, hau da, lagun, maitale edo maitemindu bakoitzak, elkarrenganako pausu bat eman beharko luke, besteak berea noiz emango duenaren zain egotera pasatzeko. Batek bi, hiru, lau edo ehun pausu ematen baditu eta besteak bat ere ez, nik esango nuke gauzak ez doazela, inolaz ere, ondo.

Berdintasun bitxi honek ez du, ordea, matxismo edo feminismoarekin zerikusirik. Hots, emakumezkoek eta gizonezkoek gure barrua erakusteko, hau da, besteen aurrean biluzteko lotsa edo beldurra sentitzeko eskubide osoa dugu. Honetaz, sentitzen duena argi eta garbi erakusten duenak, dana postura batean jokoan jartzen duenak, neska edo mutila, gizona zein andrea izanda, ez du inolaz ere ahulezia erakusten, ausardia eta kemena baizik.

Baina, nire buruaren beste aldea, ordea, eskizofrenia moduko batean, alor honetan dana matematika ez dela defendatzen saiatzen da. Zenbaitetan, aldarrikatzen du neurona multzo honek, bost, zortzi, hamaika edo mila pausu eman behar dira benetan lortu nahi dena eskuratzeko, batik bat gauzak argi eta garbi ikusten direnean, diamante bat bezain baliotsua bada jokoan dagoena, itzaltzeko dagoen harreman horren sua bizirik mantentzeko, hari eusteko, aukera bakar bat dagoen artean.

ITSASOA

JOAQUÍN SOROLLA (Niños en la playa)

Asteazkena da eta goizeko hamarretan ez dago inor hondartzan. Harean eskuoihal bat ere ez da ikusten. Antxetak, surflariak eta lasterkari solteak dira ordu batzuen buruan jendez beteko den hareatzaren biztanle bakarrak.

Uraren ertzetik paseatzen naiz, biluzik, Amazonas ibaiaren ondoko indigenen antzera, itsasoko haizeak laztanduta, oraindik indarrik ez duen eguzkiak ferekatuta. Txikitatik, maite ditudan gauzen artean, eguzkiaren ikutua sentitzeak, uretatik atera berria naizenean batik bat, pribilegiozko lekua bete du, ezin aipatu daitezkeen beste askorekin batera.

Bizitza itsasotik datorrela diote, gu guztiok arrain eboluzionatuak baino ez garela. Teoria honen aldekoek gure odoleko serumaren konposizioa eta itsasoko urarena antzekoak direla oso aldarrikatzen dute.

Umetan, ama eta arrebekin itsasaldera hurbiltzen ginenean poz ikaragarria sentitzen genuen, gure arbaso zaharren deiari erantzuten biziki maite genituen ahaideak bisatatzera joango bagina bezala. Aitari, ordea, ez zitzaion itsasoa deus gustatzen. Auskalo beste arraza batekoa ez zen gure aita, itsasorik ez duen urrutiko planeta batekoa.

Gaur, ezustean, uretan sartzeko erabakia hartu dut, duela milioi bat urte arrain, bale do izurde itxura zuten gure arbasoak agurtu nahian. Tamalez, gure aintzinako etxea hotzegi zegoen eta segituan atera behar izan dut. Oinak bakarrik bustita, begiak itxi ditut eta pentsamendu iheskor bat eskaini diet asaba misteriotsu horiei. Gero bueltatu naiz lehorrera, segurtasunera, eguzkiaren erreinura.

RIDIKULOAZ

CLAUDIO GIULIANELLI (Il Grande Mago)

Gaztetan, jazz musika jotzen aritu nintzen urtebetez, inolako arrakastarik gabe. Musikarako dudan dohaina, laster deskubritu ahal izan nuen lez, urria zen. Gure irakasleak, ordea, saiatzeko esaten zidan behin eta berriro. Inprobisatzeko unean pasatzen nituen arazoak ikusita, berak esaten zidan jazzean zein bizitzan oso inportantea zela ridukuloarena dotoreziaz egiten ikastea, halabeharrak bideratutako egoera desberdinetan.

Norberak bizitzan duen zeregin bakarra, nere ustez, den bezalakoa izatea da, besteak mindu gabe, eta hanka sartzeko inolako beldurrik izan gabe. Zuzen jo behar dugu nahi ditugun gauzak eskuratzeko, sutsuak izan behar dugu, gure porrot eta hutsetatik ikasita, ridikuloarena liraintasunez eginez.

Behin entzun nuen badela, budisten ustetan, gauza guztiak egiteko era zen bat, jateko, negar edo barre egiteko, ibiltzeko, telebista ikusteko, larrua jotzeko. Ba omen dago era zen bat ere ridikuloa egiteko, denon aurrean barregarri agertzeko, klasea galdu barik?.

ZAINDU MAITE DUZUN HORI

RUPER ORDORIKA

Ruper Ordorika entzuten egon nintzen atzo, Bilboko Kafe Antzokian. Bigarrenez ikusten nuen. Lehenbizikoa orain urte asko izan zen, bere karreraren hastapenetan. Roberto Ordorika, Ruper ezizenez oker ez banaiz, nere gurasoen etxe ondoan bizi zen, Basaurin, Soziologia edo ikasten zuen artean. Nire ahizpa nagusiaren euskara irakaslea zen Ruper unibertsitaria. Ikasleak eta beste auzokide batzuk joan ginen ondoko herri batean eman zuen kontzertu batera. Auzoko neska gehienak berarekin erdi maiteminduta omen zeuden. Entzundakoaren arabera, hau errepikatu egin da hainbat aldiz bere bizitzan barrena.

Ruperren zenbait kanta aspergarriak egiten zaizkit, berdintsuak. Badakit ez naizela batere originala hau esaten dudanean. Beste batzuei, ordea, izugarri onak erizten dizkiet, “Zaindu maite duzun hori”, "Ene begiek", “Ez da posible” eta “Haizea Garizumakoa”, bere azken diskoari izena ematen dion kantari, besteak beste. Xinpleenak edo alaienak diren horiei, agian.

Duela urte batzuk Ruperren oso laguna zen neska ezagutu nuen. Izugarri polita zen, nere ustetan, edonor maitemintzeko modukoa, Nafarroako iparraldeko herrixka batean bizi zen lamin ilehori bat. Ruperren inbidia sentitu nuen edo agian artista eta musikaria izatearena, hauek, teorian behintzat, neska erakargarriz inguratuta baitaude.

Nahiz eta ez naizen ez neska ez homosexuala, tipo interesgarritzat jotzen dut Ruper hau. Bere janzkera gustatzen zait, bere letrak atsegin ditut, baita bere kantetako kitarrek sortzen dituzten soinu leunak ere. Noizik behin, haatik, monotonoa somatzen dut eta, entzun bitartean, buruak ihes egiten dit beste mundu batzuetara, hainbeste maite ditudan emakumezko baten begi eta ezpain ezezagunetara.

BARNEKO PAILAZOA

MARCEL MARCEAU

Poloniar abizen konplikatua duen lankide bat dugu. Deitura zein den gogoratzea zaila egiten zaigunean, “Polanski” edo “Stanislavski” deitzen diogu txantxetan.

Roman Polanski poloniarra bazen ere, Constantin Stanislavskiren jaioterria, ordea, ez zen hura, Errusia baizik. Antzerkian ibili diren gehienek bere metodo ospetsua ezagutzen dute. Ni ere garai batean mundu horren inguruan mugitu nintzen. Oker ez banaiz, metodo horren oinarri bat da persona baten barruan, nolabait esanda, persona guztiak daudela eta emozio guztiak sentitzeko gauza garela.

Hau berdina litzateke, nola ez, umore kontuetan. Batzuk diote ez dutela berezko grazia, ez direla kapaz besteengan barrea eragiteko txiste bat kontatuta, esaterako. Stanislavskiren metodoaren ildotik joanda edozein izan ahal da komikoa, edornork izan dezake grazia, denok kapaz izan gaitezke komikotasun hori jaendaurrean ateratzeko eta, ondorioz, irribarre bat azalerazteko. Gure pailazoa, gure mimo ixila aurkitu besterik ez dugu egin behar.

Nire aktorea izateko prestakuntzaren barruan clown ikastaro bat egin nuen. Badirudi ikastaro hartan, barruan eramaten dudan pailazoa aurkitu nuela. Irakaslearen aburuz, pailazo lotsati eta despistatua naiz, malezia puntu bat duena.

Ez dakit azken aldian non ezkutatu den pailazo hori, aspalditik ez baitut beraren berririk izan. Ez al liteke ona izango noizik behin, bizitzak goiz edo berandu ekartzen dizkigun garai ilunen aurrean, denok barruan daramagun pailazo hori, ixilean mugitzen den mimo hori esnaratzea?.

EZ DAGO EZER IDATZIRIK

“Ez dago ezer idatzirik” izenburua duen filmea ikusi nuen duela gutxi. Pelikula ez da une honetakoa, ordea, orain bizpahiru urtekoa baizik. Joe Strummer, The Clash taldeko abeslariaren bizitza kontatzen da bertan, gogoko ditudan musikarien artean leku berezia okupatzen duena.

The Clash ezagutzea aurkikuntza handia izan zen niretzat. Lehenengo aldiz euren kanta bat (Spanish Bombs) entzun nuenetik biziki gustatu zitzaidan taldea. Baliteke jende askorentzat punk-rock estiloko musika zarata baino ez izatea, baina badago munduan barrena musika mota hau maite duen pertsona multzo haundi bat ere.

Elkar lotzen gaituena ez da soilik familia, hizkuntza edo herrialdea. Leku desberdinetako jendea batzen dituen gauza asko ere bada. The Clash taldea atsegin izatea horietako bat izan daiteke. Berdin dio mexikarra, Cambodiakoa zein euskalduna izatea, Madrilgoa edo eskoziarra. Joe Strummer, edo Frank Sinatra, zeharo desberdina den abeslari bat eredutzat hartuta, gustatzen zaizkienen artean badago zerbait amankomunean, bizitzaren aurrean hartutako antzeko jarrera bat, bizi garen gizartearen ikuspegi berdintsua.

The Clash taldea atsegin dugun guztiok pentsaten dugu, apika, bizi garen mundua ez dela beste batzuk sinestarazi nahi diguten bezain perfektua eta beste zeozeren bila jo behar dugula, kontsumo eta diruaren erregela hestuak saihestuz.

“Ez dago ezer idatzirik” dio Joe Strummer-ek. Posibilitate guztiak daudela gure aurrean, aukera anitzeko mundu batean bizi garela. Geroa, honetaz, gure eskuetan, gure bihotz magikoan, gure imajinazio boteretsuan dago.

KREDITUZ BIZI

DAVID HOCKNEY

Enpresari berrientzako hitzaldi batean espero ez nuen erreflexio sakona entzun nuen: “Eman dezagun 90 urtez bizi ahal garela” esan zuen hizlariak. “Hau horrela bada jaiotzen garenean denok ditugu 32850 egun, hau da, 788400 orduko kapitala. Honen ondorioz erabaki garrantzitsu baten aurrean gaude: zer egin nahi dugu ordu eta egun guzti horiekin?. Norberak erantzun bat eman beharko dio galdera honi, besteentzat, agian, balio gutxikoa izan daitekeena”.

Ez dut inolako asmorik negozio bat montatzeko orain arte gastatu ez dudan egun kopurua erabilita, enpresaria zen hizlariak egin zuen moduan. Baina nere ordu eta egunen kredituaren zati handi bat kontsumitu dudanez geroztik, eta inork bermatzen ez didanez kreditu hori gaur bertan, bihar edo urte baten buruan bukatuko ez denik, hausnarketa irmo eta sakon bati ekin diot kapital hori zertan gastatu nahi dudan ebazteko, orain arte, egia esan, inora eraman ez nauena.

Hori baita, benetan bereizten gaituena: ezbairik gabeko egitate honen aurrean, hau da, behin kredituz bizi garela jakinda, egiten duguna.